Σπονδυλική στήλη
Η σπονδυλική στήλη είναι μια σύνθετη κατασκευή που πρέπει να επιτελέσει τρεις διαφορετικές και εν μέρει αντιφατικές μεταξύ τους λειτουργίες:
- να στηρίζει το βάρος της κεφαλής και του κορμού
- ναπροστατεύει τα νευρικά στοιχεία που περικλείει
- να διαθέτει αρκετή ευλυγισία ώστε να επιτρέπει την κίνηση
Τα μέρη της σπονδυλικής στήλης είναι:
Σπόνδυλοι: οι σπόνδυλοι είναι οστά που στοιχίζονται το ένα πάνω στο άλλο. Με αυτόν τον τρόπο, σχηματίζουν μια στήλη που στηρίζει τον κορμό καθώς και ένα κανάλι που περιέχει τα νεύρα.
Νωτιαίος μυελός και νεύρα: Ο νωτιαίος μυελός είναι μια συστάδα νεύρων που συνδέει τον εγκέφαλο με το υπόλοιπο σώμα. Τα περιφερικά νεύρα διακλαδίζονται από το σπονδυλικό κανάλι και εξέρχονται από μικρά ανοίγματα των σπονδύλων.
Μυς και σύνδεσμοι: Οι σπόνδυλοι συνδέονται μεταξύ τους με ισχυρούς συνδέσμους που κρατούν την σπονδυλική στήλη σταθερή. Οι μυς γύρω από την σπονδυλική στήλη παρέχουν στήριξη και κίνηση.
Αποφυσιακές αρθρώσεις: Ανάμεσα στους σπονδύλους υπάρχουν οι μικρές αποφυσιακές αρθρώσεις που βοηθούν στις κινήσεις της σπονδυλικής στήλης.
Μεσοσπονδύλιοι δίσκοι: οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι βρίσκονται ανάμεσα στους σπονδύλους. Οι λειτουργίες τους είναι να αποσβένουν τους κραδασμούς και, σε συνεργασία με τις αποφυσιακές αρθρώσεις, να βοηθούν την κίνηση μεταξύ των σπονδύλων. Αποτελούνται από τον ινώδη δακτύλιο περιφερικά, ένα ανθεκτικό και ελαστικό δακτύλιο και τον πηκτοειδή πυρήνα εσωτερικά, μια ζελατινώδη μάζα που δρα ως «μαξιλαράκι».
Οι πιο συνηθισμένες αιτίες πόνου στην σπονδυλική στήλη
Μυϊκές ή συνδεσμικές κακώσεις: Η πιο συχνή αιτία πόνου στον αυχένα ή την μέση είναι η καταπόνηση στους μυς και στους συνδέσμους που στηρίζουν την σπονδυλική στήλη. Οι μυς και οι σύνδεσμοι μπορούν να τραβηχτούν και να σχιστούν –ιατρικά αποκαλείται θλάση και ρήξη αντίστοιχα. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε ξαφνικά από μια απότομη κίνηση ή από άρση κάποιου βάρους είτε χρονίως από κακή στάση σώματος ή λόγω αύξησης του σωματικού βάρους. Οι στατιστικές δείχνουν πως το 50% των περιστατικών αυχεναλγίας και το 70% των περιστατικών οσφυαλγίας οφείλονται σε τέτοιου είδους αίτια.
Σπονδυλολίσθηση: η σπονδυλολίσθηση προκαλείται όταν ένας σπόνδυλος μετατοπίζεται προς τα εμπρός σε σχέση με τους υπόλοιπους. Οι αρθρώσεις και οι σύνδεσμοι της σπονδυλικής στήλης φυσιολογικά διατηρούν την σωστή διάταξη των σπονδύλων. Η μετατόπιση συμβαίνει όταν οι δομές αυτές υποστούν φθορές και βλάβες. Αν η ολίσθηση είναι μεγάλη, ο σπόνδυλος μπορεί να πιέζει τα σπονδυλικά νεύρα.
Εκφύλιση μεσοσπονδυλίου δίσκου: Η πάροδος της ηλικίας, η καταπόνηση από βάρη και κραδασμούς και η κακή φυσική κατάσταση προκαλούν φθορά στους μεσοσπονδύλιους δίσκους. Καθώς φθείρονται, οι δίσκοι αφυδατώνονται, χάνουν την ελαστικότητα τους και συρρικνώνονται. Έτσι, χάνουν την αποτελεσματικότητα τους να αποσβένουν κραδασμούς ενώ και το εύρος κίνησης της σπονδυλικής στήλης μειώνεται. Έτσι, προκύπτει πόνος και δυσκαμψία της σπονδυλικής στήλης. Η εκφύλιση των δίσκων αποτελεί πρακτικά το αρχικό στάδιο της αρθρίτιδας της σπονδυλικής στήλης. Σε πιο προχωρημένα στάδια μπορεί να προκληθούν άλλες βλάβες, όπως η σπονδυλική στένωση.
Σπονδυλική στένωση: Σε μια αρθριτική σπονδυλική στήλη, το σπονδυλικό κανάλι μπορεί να υποστεί στένωση καθώς δημιουργούνται οστεόφυτα («άλατα») στο εσωτερικό του. Το αποτέλεσμα είναι να πιέζονται ο νωτιαίος μυελός και τα σπονδυλικά νεύρα. Η πάθηση αποτελεί πρακτικά το πιο προχωρημένο στάδιο της αρθρίτιδας της σπονδυλικής στήλης.
Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου: η κήλη δίσκου προκύπτει όταν ο πηκτοειδής πυρήνας ασκεί πίεση και τελικά προβάλλει δια μέσου του ινώδους δακτυλίου. Το κομμάτι του πυρήνα που προβάλλει συχνά έχει σχήμα θηλής και πιέζει τα σπονδυλικά νεύρα, προκαλώντας πόνο και μούδιασμα είτε στην σπονδυλική στήλη είτε στα άνω ή κάτω άκρα.
Πρόληψη και Αντιμετώπιση
Τα περισσότερα προβλήματα της σπονδυλικής στήλης προλαμβάνονται εύκολα, αν ακολουθήσουμε κάποιες απλές οδηγίες.
- Προσέχουμε την στάση της κεφαλής και του σώματος μας, ειδικά όταν καθόμαστε, όταν εργαζόμαστε στον υπολογιστή ή όταν σηκώνουμε κάποιο βαρύ αντικείμενο.
- Διατηρούμε καλή φυσική κατάσταση, συνδυάζοντας την αερόβια άσκηση (περπάτημα, κολύμβηση κτλ) με ασκήσεις ενδυνάμωσης και ελαστικότητας του κορμού.
- Προσέχουμε το βάρος μας. Τα παραπανίσια κιλά σημαίνουν επιπλέον βάρος που καλείται να αντέξει η σπονδυλική στήλη.
- Το κάπνισμα βλάπτει την σπονδυλική στήλη, προκαλώντας πρώιμη εκφύλιση των μεσοσπονδυλίων δίσκων.
Η αντιμετώπιση της αυχεναλγίας ή της οσφυαλγίας εξαρτάται από την πάθηση που την προκάλεσε. Σε γενικές γραμμές, η ανάπαυση και η εφαρμογή κάποιου θερμού επιθέματος (κομπρέσα ή θερμοφόρα) βοηθούν στις περισσότερες περιπτώσεις. Απλά παυσίπονα ή και αντιφλεγμονώδη φάρμακα επίσης ανακουφίζουν και σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και να αποτελούν θεραπεία. Η φυσιοθεραπεία μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματική, θέλει ωστόσο προσοχή ως προς το πρόγραμμα των θεραπευτικών ασκήσεων και τις μεθόδους που θα εφαρμοστούν (υπέρηχα, διαθερμίες, ρεύματα κτλ). Θα πρέπει συνεπώς να προηγείται ιατρική εκτίμηση προτού καταφύγουμε στην φυσιοθεραπεία. Η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί το τελευταίο μέσο θεραπείας και μόνο αφού έχουμε εξαντλήσει την συντηρητική αντιμετώπιση. Η εξέλιξη της επιστήμης έχει προσθέσει νέες, ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές στο οπλοστάσιο του χειρουργού. Έτσι, παθήσεις που παλαιότερα θα απαιτούσαν μεγάλες επεμβάσεις μπορούν πλέον να γίνουν αναίμακτα ή με ελάχιστη επεμβατικότητα (minimal invasive surgery). Η καταλληλόλητα της κάθε χειρουργικής επέμβασης εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες, όπως η εντόπιση και η βαρύτητα της πάθησης, η γενική κατάσταση του ασθενούς, το προσδοκώμενο αποτέλεσμα και πολλά άλλα. Θα πρέπει πάντοτε να γίνεται μια διεξοδική συζήτηση με τον θεράποντα ιατρό για το αν το χειρουργείο ενδείκνυται ως λύση και ποια είναι η καταλληλότερη επέμβαση για την κάθε περίπτωση.