Οστεοαρθρίτιδα ή  εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων

Εικόνα 1: φυσιολογικό γόνατο
Εικόνα 2: Οστεοαρθριτικό γόνατο (η επιγονατίδα απομακρύνθηκε για λόγους ευκρίνειας). Παρατηρείται φθορά και φλεγμονή του χόνδρου. Η πάθηση είναι μετρίου βαρύτητας, καθώς δεν έχουν εμφανιστεί οστεόφυτα (άλατα).

Οστεοαρθρίτιδα ονομάζεται η σταδιακή φθορά και φλεγμονή μιας άρθρωσης. Μια υγιής άρθρωση σε έναν νεαρό ενήλικα επικαλύπτεται από τον αρθρικό χόνδρο. Ο χόνδρος φυσιολογικά είναι τόσο λείος και ολισθηρός που η τριβή σε μια άρθρωση είναι παρόμοια με το να τρίβεις ένα κομμάτι πάγο με ένα άλλο. Σε αυτό βοηθάει και το αρθρικό υγρό, το φυσικό λιπαντικό που παράγουν οι αρθρώσεις. Η συνεχής χρήση – και υπέρχρηση – μιας άρθρωσης και η φόρτιση της με βάρη προκαλεί φθορές, με τον χόνδρο να «γδέρνεται» και να αλλοιώνεται. Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο χόνδρος αναγεννιέται και οι φθορές αυτές επιδιορθώνονται. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών ή μετά από ένα σοβαρό τραυματισμό, ο ρυθμός που αναγεννιέται ο χόνδρος μειώνεται και σιγά – σιγά συσσωρεύονται οι φθορές. Όταν η φθορά της άρθρωσης είναι τόση ώστε να προκαλούνται συμπτώματα όπως πόνος, οίδημα ή δυσκαμψία, αυτό αποτελεί πλέον την οστεοαρθρίτιδα. Σε προχωρημένα στάδια η φθορά είναι τόση ώστε η άρθρωση παραμορφώνεται και αχρηστεύεται.

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου είναι πως τα συμπτώματα της δεν είναι συνεχή αλλά διαλείποντα, δηλαδή εμφανίζονται κατά περιόδους.  Η χρήση και τριβή μιας πάσχουσας άρθρωσης προκαλεί μικρά κομμάτια χόνδρου να αποθρύπτονται – δηλαδή να ξεφτίζουν, να ξεφλουδίζουν και να μαδάνε. Τα κομμάτια αυτά αντιμετωπίζονται από τον οργανισμό ως ξένο σώμα, προκαλώντας φλεγμονή για να τα απομακρύνει. Η φλεγμονή είναι αυτή που προκαλεί τα συμπτώματα και επειδή ακριβώς εμφανίζεται κατά περιόδους και όχι συνεχόμενα, η νόσος εκδηλώνεται με εξάρσεις και υφέσεις. Στα τελικά στάδια, η άρθρωση αναπτύσσει οστεόφυτα – τα αποκαλούμενα «άλατα» – τα οποία και αυτά καθώς τρίβονται και φθείρονται προκαλούν φλεγμονή, με τις εξάρσεις πλέον να είναι πιο συχνές και πιο βασανιστικές.

Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί θεωρητικά να προσβάλλει οποιαδήποτε άρθρωση. Ωστόσο είναι πιο συχνή στις αρθρώσεις που σηκώνουν το βάρος του σώματος, δηλαδή στην σπονδυλική στήλη, στα ισχία και στα γόνατα. Μολαταύτα, και οι άλλες αρθρώσεις που καταπονούνται λόγω εργασίας ή αθλητικής δραστηριότητας μπορούν επίσης να εμφανίσουν τη νόσο. Επομένως, οι αιτιολογικοί παράγοντες της οστεοαρθρίτιδα είναι:

• Το υπερβολικό βάρος
• Οι καταπονήσεις λόγω εργασίας ή αθλητικής δραστηριότητας
• Οι τραυματισμοί
• Η προχωρημένη ηλικία
• Η κληρονομικότητα
• Παρουσία άλλων νοσημάτων, μεταβολικής ή φλεγμονώδους αιτιολογίας

Η οστεοαρθρίτιδα αφ’ ότου εμφανιστεί δεν αναστρέφεται. Η αντιμετώπιση της νόσου έγκειται στο να περιοριστούν τα συμπτώματα στο ελάχιστο και να διατηρηθεί, όσο το δυνατόν, μια φυσιολογική λειτουργία της άρθρωσης. Έτσι, ο σκοπός της θεραπείας είναι ο ασθενής να μην νοιώθει πόνο και να ζει μια φυσιολογική ζωή, χωρίς περιορισμούς και εμπόδια. Είναι σημαντικό η εκτίμηση της κατάστασης να γίνει νωρίς, προκειμένου να αποφευχθεί η πλήρης καταστροφή της άρθρωσης.  Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι:

Μη φαρμακευτικές

• Μείωση βάρους – ίσως η πιο σημαντική παρέμβαση για να επιτευχθεί αποτελεσματική ανακούφιση των συμπτωμάτων
• Αποφυγή καταπονήσεων – όπως σκάλες, σκύψιμο, βαριές σωματικές εργασίες
• Ήπια άσκηση χαμηλής έντασης – ο γιατρός ή ο φυσιοθεραπευτής σας θα σας υποδείξει το κατάλληλο για εσάς πρόγραμμα
• Εφαρμογή πάγου ή θερμότητας – αυτό εξαρτάται από το σημείο του σώματος και το στάδιο της αρθρίτιδας
• Επάλειψη τοπικών φαρμάκων – σε κάποιες αρθρώσεις, μπορεί να προσφέρει ανακούφιση
• Τοποθέτηση νάρθηκα – ο νάρθηκας εφαρμόζεται για μικρό χρονικό διάστημα καθώς η ναρθηκοποίηση μπορεί να προκαλέσει ατροφία των μυών

Φαρμακευτικές

• Παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη – συνήθως αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας. Ακόμα και τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα έχουν σημαντικές παρενέργειες και αντενδείξεις και θα πρέπει να λαμβάνονται μόνο μετά από ιατρική εκτίμηση.
• Συμπληρώματα διατροφής – παρά τις υποσχέσεις των κατασκευαστών τους, ελάχιστες είναι οι ουσίες που έχουν επιδείξει πραγματικά κάποιο αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση, το προσδοκώμενο όφελος είναι πολύ μικρό και δεν συνιστώνται πλέον από καμία ιατρική ένωση ως αποτελεσματική θεραπεία. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι πάντοτε ασφαλή και μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες. Μην επιχειρήσετε να τα χρησιμοποιήσετε αν δεν έχετε συμβουλευτεί τον ιατρό σας. 
• Ενδαρθρικές ενέσεις – χρησιμοποιούνται σε πιο προχωρημένα στάδια οστεοαρθρίτιδας ή όταν τα πιο συντηρητικά μέσα έχουν αποτύχει.
  • Ενέσεις υαλουρονικού – Το υαλουρονικό – σε ενέσιμη μορφή – λιπαίνει την άρθρωση μειώνοντας έτσι τις τριβές. Παράλληλα, αποτελεί συστατικό του χόνδρου. Δεν ανακουφίζει ωστόσο από τον οξύ πόνο και προτιμάται ως θεραπέια συντήρησης, με 3 ως 5 ενέσεις το έτος.
  • Κορτιζόνη – η κορτιζόνη χρησιμοποιείται σε οξεία, επώδυνη φλεγμονή προκειμένου να ανακουφίσει από τα συμπτώματα. Αν και πλέον έχουν ανακαλυφθεί συνθετικές κορτιζόνες νέας γενιάς με λιγότερες παρενέργειες, αποφεύγουμε να κάνουμε πάνω από 3 ενέσεις το έτος.
  • PRP – platelet rich plasma – Υπάρχουν πολλές μελέτες που έχουν καταδείξει θετικά αποτελέσματα με την χρήση PRP, ιδιαίτερα στην οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Περισσότερα για το PRP στην αντίστοιχη ενότητα

Χειρουργική θεραπεία

Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί την τελευταία γραμμή θεραπείας και αφού έχουν πλέον εξαντληθεί όλα τα συντηρητικά μέσα. Οι νεώτερες χειρουργικές τεχνικές που μπορεί να προσφέρει ένας σύγχρονος ορθοπαιδικός προσφέρουν εξαιρετικά καλά αποτελέσματα με λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο, μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο και πιο γρήγορη αποκατάσταση. Η καταλληλότητα της κάθε χειρουργικής επέμβασης εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες, όπως η εντόπιση της οστεοαρθρίτιδας, η βαρύτητα της πάθησης, η γενική κατάσταση του ασθενούς, το προσδοκώμενο αποτέλεσμα και πολλά άλλα. Θα πρέπει πάντοτε να γίνεται μια διεξοδική συζήτηση με τον θεράποντα ιατρό για το αν το χειρουργείο ενδείκνυται ως λύση και ποια είναι η καταλληλότερη επέμβαση για την κάθε περίπτωση.  Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Αρθροσκόπηση: Κατά την αρθροσκόπηση, εισάγεται στην άρθρωση μια κάμερα οπτικών ινών μέσω μιας μικρής οπής. Έτσι ο γιατρός μπορεί υπό άμεση όραση να εκτιμήσει τις βλάβες και να παρέμβει όπου χρειάζεται. Μαζί με την αρθροσκόπηση, μπορεί να γίνει και χειρουργικός καθαρισμός, εκτομή φλεγμονώδους ιστού, μικροτρυπανισμοί, έγχυση βλαστοκυττάρων κ.α.

Αρθροπλαστική: Στην αρθροπλαστική, ο παθολογικός ιστός αφαιρείται και στην θέση του τοποθετείται μια μεταλλική πρόθεση. Με αυτό τον τρόπο, η πάσχουσα άρθρωση αντικαθίσταται από μια τεχνητή άρθρωση. Υπάρχουν πολλά είδη αρθροπλαστικής και πολλές τεχνικές, και συζητώντας με τον ιατρό σας θα αποφασιστεί ποια είναι η καταλληλότερη για την κάθε περίπτωση.